KONCEPCJA JEDNOŚCI KOŚCIOŁA W 1 KOR

KONCEPCJA JEDNOŚCI KOŚCIOŁA W 1 KOR
Analiza retoryczna i epistolarna

Marek Kosendiak

Słowo wstępne: ks. prof. zw. dr hab. Janusz Kręcidło MS
Recenzenci: bp prof. dr hab. Roman Pindel, o. dr hab. Waldemar Linke CP
Seria wydawnicza: LINGUA SACRA. MONOGRAFIE
Projekt okładki: Michalina Paczyńska
Koedycja z: Bractwo Słowa Bożego
Format: 155x225 mm
Ilość stron: 226
ISBN: 978-83-7919-074-4

45.00 zł

   ... Walor polecanej książki jest podwójny. Po pierwsze, Marek Kosendiak podjął się eksploracji bardzo ważnego tematu badawczego, jakim jest koncepcja jedności Kościoła w Pierwszym Liście św. Pawła do Koryntian. Temat ten, choć obecny w liście, jest w nim niejako podskórnie ukryty i w zasadzie niemożliwy do uchwycenia jedynie z użyciem narzędzia analizy epistolarnej. Dlatego też szukaliśmy procedury badawczej, która pozwoliłaby jak najlepiej naświetlić i wydobyć istotę przesłania jedności Kościoła w 1 Kor. Z tych poszukiwań wyrasta drugi istotny walor pracy – zastosowana w niej metodologia. Zdecydowaliśmy się iść ścieżką nowych standardów metodologicznych, będących rezultatem tzw. debaty tesaloniańskiej. Ten nowy kierunek, przyjęty w niniejszej książce, łączy w studiach nad listami corpus Paulinum podejście diachroniczne i synchroniczne poprzez równoległe badanie tych tekstów metodą analizy epistolarnej i retorycznej. Takie podejście metodologiczne zdecydowało o takim a nie innym ujęciu tematu, znalazło odzwierciedlenie w strukturze dysertacji doktorskiej Marka Kosendiaka i jest niewątpliwie jej największym walorem.
   Rezultatem przeprowadzonych przez Marka Kosendiaka badań jest konstatacja, że jedność Kościoła jest jednym z centralnych tematów 1 Kor. Autor przekonywająco wykazał, że cała strategia perswazyjna Pawła w tym liście zmierza do ukazania adresatom spójnej koncepcji jedności wspólnoty. Jedność ta jest rozumiana nie tylko jako brak rozłamów, lecz także – a może przede wszystkim – jako więź duchowa. W pełni uzasadniony wydaje się również wniosek Autora książki, że tematyka jedności jest swego rodzaju kluczem hermeneutycznym do lepszego zrozumienia całego listu i odczytania na nowo jego przesłania.
   Na koniec pozostaje mi wyrazić słowa zachęty do lektury niniejszej książki. Chociaż wykazuje ona wysoki stopień naukowej specjalizacji i jej Autor posługuje się licznymi terminami technicznymi, właściwymi analizie epistolarnej i retorycznej, to jednak nie jest adresowana jedynie do wąskiego grona specjalistów. Zawiłe treści egzegetyczne są podane w bardzo przystępny sposób. Ufam, że książka znajdzie wielu czytelników i stanie się inspiracją do pogłębiania jedności we wspólnotach rodzinnych i religijnych.

SŁOWO WSTĘPNE

ks. prof. zw. dr hab. Janusz Kręcidło MS
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Dr Marek Kosendiak,
urodzony w 1982 r. we Wrocławiu. Studiował na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu, gdzie w 2007 r. obronił pracę magisterską Termin ανάμνεσις w 1 Kor 11, 24-25 na tle biblijnej idei pamiątki, której promotorem był ks. prof. dr hab. Tomasz Hergesel przy współprowadzeniu ks. dr. Ryszarda Zawadzkiego. W latach 2011-2015 studiował na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie i pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. Janusza Kręcidły MS obronił niniejszą dysertację doktorską z teologii biblijnej. Od 2016 r. członek Stowarzyszenia Biblistów Polskich. Publikuje artykuły z tematyki biblijnej i historycznej. Z zamiłowania żeglarz.

Ulubiony cytat: „kto żegluje, jest wolnym”.

SPIS TREŚCI

Słowo wstępne (9)
Wykaz skrótów (11)
Bibliografia (13)
Wstęp (25)

Rozdział pierwszy
Kryteria jedności Kościoła w Pierwszym Liście do Koryntian (31)
1.1. Semantyczne kryteria jedności (33)
1.2. Pierwszy List do Koryntian w optyce retoryki starożytnej (36)
1.3. Pierwszy List do Koryntian na tle epistolografii epoki (50)
1.4. Podsumowanie (56)

Rozdział drugi
Koncepcja jedności Kościoła w 1 Kor 1 – 4 kluczem hermeneutycznym do Pierwszego Listu do Koryntian (59)
2.1. Zapowiedź problematyki jedności we wprowadzeniu do Pierwszego Listu do Koryntian (1 Kor 1, 1-9) (59)
2.1.1. Analiza retoryczna (59)
      2.1.2. Analiza epistolarna (66)
2.1.2.1. Nadawca (superscriptio) – 1 Kor 1, 1 (68)
            2.1.2.2. Adresat (adscriptio) – 1 Kor 1, 2 (71)
            2.1.2.3. Pozdrowienie (salutatio) – 1 Kor 1, 3 (71)
            2.1.2.4. Dziękczynienie – 1 Kor 1, 4-9 (72)
2.2. Idea „odwrócenia statusu” zasadą jedności Kościoła (List pouczenia o jedności Kościoła 1, 10 – 4, 21) (76)
      2.2.1. Analiza retoryczna (76)
            2.2.1.1. Narratio (1, 10-17) (76)
            2.2.1.2. Argumentatio (1, 18 – 4, 16) (82)
                  2.2.1.2.1. Epichejremat 1 (1, 18 – 2, 5) (84)
                  2.2.1.2.2. Epichejremat 2 (2, 6 – 3, 4) (90)
                  2.2.1.2.3. Epichejremat 3 (3, 5 – 4, 5) (96)
                  2.2.1.2.4. Epichejremat 4 (4, 6-16) (102)
            2.2.1.3. Transitus (4, 17-21) (106)
      2.2.2. Analiza epistolarna (108)
            2.2.2.1. Wprowadzenie do korpusu (1, 10-17) (110)
            2.2.2.2. Pouczenie o jedności Kościoła w korpusie listu (1, 18 – 4, 16) (118)
                  2.2.2.2.1. Pouczenie o Chrystusie ukrzyżowanym – mocy i mądrości Bożej (1, 18 – 3, 5) (119)
                  2.2.2.2.2. Pouczenie o uczestnictwie Koryntian w mądrości Bożej i wezwanie do naśladowania Pawła (3, 6 – 4, 16) (122)
            2.2.2.3. Epilog listu pouczenia (4, 17-21) (131)

Rozdział trzeci
„Żyć w Chrystusie” – aplikacja zasady jedności Kościoła w konkretnych kwestiach chrześcijańskiego życia (1 Kor 5, 1 – 14, 40) (135)
3.1. Analiza retoryczna (137)
      3.1.1. Jedność w kwestiach dotyczących kobiet i mężczyzn (5, 1 – 7, 40) (138)
            3.1.1.1. Narratio partilis (5, 1-5) (139)
            3.1.1.2. Argumentatio (5, 6 – 7, 40) (142)
                  3.1.1.2.1. Kwestia nierządu (5, 6 – 6, 20) (143)
                        3.1.1.2.1.1. Część dowodowa (5, 6-13) (143)
                        3.1.1.2.1.2. Dygresja rozszerzająca (6, 1-8) (145)
                        3.1.1.2.1.3. Powiązanie dygresji z kwestią nierządu (6, 9-20) (147)
                        3.1.1.2.1.4. Transitus (6, 20b) (151)
                  3.1.1.2.2. Kwestia łączenia się mężczyzny z kobietą (7, 1-40) (152)
                        3.1.1.2.2.1. Narratio partilis – propositio (7, 1-2) (152)
                        3.1.1.2.2.2. Część dowodowa (7, 3-16) (152)
                        3.1.1.2.2.3. Dygresja rozszerzająca (7, 17-24) (153)
                        3.1.1.2.2.4. Powiązanie dygresji ze sprawą łączeniasię mężczyzny z kobietą (7, 25-40) (154)
            3.1.1.3. Transitus (7, 40) (155)
      3.1.2. Osobista powściągliwość warunkiem jedności Kościoła (1 Kor 8 – 14) (156)
            3.1.2.1. Duchowa jedność wspólnoty wobec bałwochwalstwa (8, 1 – 11, 1) (159)
                  3.1.2.1.1. Narratio partilis (8, 1-3) (159)
                  3.1.2.1.2. Argumentatio I (8, 4-13) (161)
                  3.1.2.1.3. Dygresja (9, 1-27) (163)
                  3.1.2.1.4. Argumentatio II (10, 1-33) (168)
                  3.1.2.1.5. Transitus (11, 1) (175)
            3.1.2.2. Zgromadzenia wyrazem jedności (11, 2-34) (176)
                  3.1.2.2.1. Narratio partilis (11, 2) (176)
                  3.1.2.2.2. Argumentatio I (11, 3-22) (177)
                  3.1.2.2.3. Dygresja (11, 23-25) (180)
                  3.1.2.2.4. Argumentatio II (11, 26-34a) (182)
                  3.1.2.2.5. Transitus (11, 34b) (185)
            3.1.2.3. Jedność Kościoła – Ciała Chrystusa (12, 1 – 14, 40) (185)
                  3.1.2.3.1. Narratio partilis (12, 1) (185)
                  3.1.2.3.2. Argumentatio I (12, 2-31) (185)
                  3.1.2.3.3. Dygresja (13, 1-13) (191)
                  3.1.2.3.4. Argumentatio II (14, 1-39) (196)
                  3.1.2.3.5. Transitus (14, 39-40) (201)
3.2. Analiza epistolarna (201)
      3.2.1. List rady o potrzebie wspólnej etyki seksualnej (5, 1 – 7, 40) (202)
      3.2.2. List rady o potrzebie rezygnacji z praw dla dobra wspólnoty i jej jedności (8, 1 – 11, 1) (208)
      3.2.3. List pochwały i nagany o jedności wspólnoty schodzącej się na Wieczerzę Pańską (11, 2-34) (210)
      3.2.4. List rady o darach duchowych w Kościele – Ciele Chrystusa (12, 1 – 14, 40) (216)
Zakończenie (221)

RECENZJE:

bp prof. dr hab. Roman Pindel
Dysertacja zawiera postawienie ważnego problemu dla interpretacji całości Pierwszego Listu do Koryntian. Dwa typy analizy, retoryczna i epistolarna, zostały przez Doktoranta zastosowane konsekwentnie i przyniosły ważne rezultaty. Całość rozprawy jednoznacznie dowodzi, że jej autor opanował zarówno zasady retoryki antycznej, jak i epistolografii. Opanował je teoretycznie i praktycznie, prowadząc oryginalną analizę niemal całości listu i przedstawiając syntezę swoich dokonań. Dokonał przy tym nie tylko sklasyfikowania środków retorycznych, ale poszukiwał linii argumentacji i strategii przyjętej dla całości perswazji, jaką stanowi w naszym przypadku niemal cały list. Bez wątpienia analiza retoryczna jest najbardziej oryginalną, twórczą i heurystycznie płodną częścią całej rozprawy doktorskiej. Trzeba dodać, że Doktorant opanował sztukę analizy retorycznej w sposób finezyjny i krytyczny. Niewiele jest tak całościowo potraktowanych badań retorycznych w odniesieniu do całego Pisma, nie mówiąc już o skorelowanych z nimi badaniach z punktu widzenia epistolografii.
Całość rozprawy została napisana językiem komunikatywnym i precyzyjnym zarazem, ułatwiającym zrozumienie całości wywodów. Nie można Doktoranta oskarżać o stosowanie żargonu czy języka hermetycznego. Z drugiej strony z wielką swobodą operuje terminami technicznymi, zwłaszcza z zakresu retoryki, fachowo opisując proces perswazji, przyjęte cele i zamierzoną przez autora myśl o jedności Kościoła. Pracę oceniam bardzo wysoko.

o. dr hab. Waldemar Linke CP
[Wydaje się znaczące] stałe odwoływanie się w ramach analizy epistolarnej do podstawowych założeń interpretacji tekstu biblijnego opartej na antropologii kulturowej. Jest to fakt pod wieloma względami zrozumiały, bowiem podejście to jest interesujące z wielu powodów i może być inspiracją dla badacza dziś. Można powiedzieć, że Doktorant miał możliwość uczyć się tego podejścia u źródła, bowiem nie będzie od rzeczy przypomnieć, że dysertacja profesorska promotora tej pracy (J. Kręcidło, Honor i wstyd w interpretacji Ewangelii. Szkice z egzegezy antropologicznokulturowej [LSM 1], Warszawa 2013) mogła i musiała wpłynąć na Doktoranta i stanowić dla niego inspirację. Można powiedzieć, że dobrze się stało. W ten sposób bowiem metodologicznie praca ta poszła o krok do przodu względem pierwotnego projektu.
Zakończenie pracy streszcza ją i systematyzuje wyniki przeprowadzanych badań. Autor wskazuje, iż potrzebne jest „przygotowanie swoistego kompendium na temat zabiegów retorycznych Pierwszego Listu do Koryntian”. Zdaje się, że zadanie to w dużej mierze wykonał w swej pracy.
Podsumowując, należy stwierdzić, że Marek Kosendiak przedstawił w swej dysertacji doktorskiej interesującą analizę retoryczną 1 Kor wykonaną w sposób poprawny, a miejscami wręcz błyskotliwy. Ukazał też ten ważny składnik corpus Paulinum w jego historyczno-socjologicznym kontekście, pokazując, jak chrześcijański model życia kształtował „grę o honor” we wspólnocie chrześcijańskiej i jak specyfika relacji w tej wspólnocie stawała się motorem nawrócenia.